काठमाडौँ । स्थानीय तह अन्तर्गतका वडा कार्यालयहरुलाई सेवा प्रवाहको आधार बिन्दु मानिन्छ । आधार बिन्दुमा बसेर जनताका काम गर्न संविधानले हरेक वडामा वडा अध्यक्षसहित ५ जना जनप्रतिनिधिको व्यवस्था गरेको छ ।
तर वडाबाट हुने अधिकांश काम, कर्तव्य र अधिकारमा वडामा निर्वाचित ४ जना सदस्य भने बैठकमा उपस्थित भएर सही धस्काउनमा मात्रै सिमित छन् ।
देशभरका ७५३ स्थानीय तहमा गरेर २६ हजार ७२० जना वडा सदस्यहरु निर्वाचित छन् । तर ती सदसयहरुलाई भने संविधानदेखि स्थानीय शासन संचालन ऐनसम्मले अधिकार र कर्तव्यबिहीन जस्तै बनाएको छ ।
वडाअध्यक्ष एक्लैलाई प्रचलित कानुनले ४२ वटा भन्दा धेरै काम कर्तव्य र अधिकार तोकेको छ भने वडा सदस्यले यस्ता अधिकार जम्मा ४ वटा मात्र पाएका छन् ।
यी हुन वडा अध्यक्षको काम कर्तव्य र अधिकार
ऐनले वडाध्यक्षले मात्र गर्ने भनेर विभिन्न काम कर्तव्य र अधिकार तोकिदिएको छ । स्थानीय शासन संचालन ऐनको दफा १६ को ९ग०मा वडाध्यक्षलाई वडा समितिको अध्यक्ष भएर काम गर्नेदेखि कार्यपालिका, सभा र वडासमितिले तोकिदिएका अन्य काम समेत गर्ने जिम्मेवारी सुम्पिएको छ । जुन यस्ता छन्ः
- वडा समितिको अध्यक्ष भई कार्य गर्ने ।
- वडा समितिका सदस्यहरूको काममा समन्वय र सहजीकरण गर्ने ।
- वडाको विकास योजना, बजेट तथा कार्यक्रम तयार गर्ने, गर्न लगाउने तथा स्वीकृतिका लागि गाउँपालिका वा नगरपालिकामा पेस गर्ने ।
- वडाबाट कार्यान्वयन हुने योजना तथा कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्ने, गराउने, सोको अनुगमन तथा आवधिक समीक्षा गर्ने, गराउने ।
- सिफारिस तथा प्रमाणित गर्नुपर्ने भनेर ऐनले तोकेकासम्बन्धी कार्य गर्ने ।
- ७ दिनभन्दा बढी समय वडामा अनुपस्थित हुने भए वडाको दैनिक प्रशासनिक तथा सिफारिससम्बन्धी कार्य गर्न सम्बन्धित वडा समितिको कुनै सदस्यलाई जिम्मेवारी तोकी सोको जानकारी अध्यक्ष वा प्रमुखलाई दिने ।
- कार्यपालिका, सभा वा वडा समितिले तोकेका अन्य कार्य गर्ने ।
- नाता प्रमाणित ।
- नागरिकता तथा नागरिकताको प्रतिलिपि लिन सिफारिस ।
- बहाल करको लेखाजोखा सिफारिस ।
- बन्द घर तथा कोठा खोल्न रोहबरमा बस्ने काम ।
- मोही लगत कट्टाको सिफारिस ।
- घरजग्गा करको लेखाजोखा सिफारिस ।
- जन्ममिति प्रमाणित ।
- व्यापार व्यवसाय बन्द भएको, सञ्चालन नभएको वा व्यापार व्यवसाय हँुदै नभएको सिफारिस ।
- विवाहित र अविवाहित प्रमाणित ।
- निःशुल्क वा सशुल्क स्वास्थ्योपचारको सिफारिस ।
- वडाबाट जारी हुने सिफारिस तथा अन्य कागजलाई अंग्रेजी भाषामा सिफारिस र प्रमाणित ।
- घर पाताल प्रमाणित ।
- व्यक्तिगत विवरण प्रमाणित ।
- जग्गाधनी दर्ता प्रमाणपुर्जामा घर कायमको सिफारिस ।
- कुनै व्यक्तिको नाम, थर, जन्म मिति तथा वतन फरक–फरक भएको भए सो व्यक्ति एकै हो भन्ने सिफारिस ।
- नाम, थर, जन्म मिति संशोधनको सिफारिस ।
- जग्गाधनी दर्ता प्रमाणपुर्जा हराएको सिफारिस ।
- कित्ताकाट गर्न सिफारिस ।
- संरक्षक प्रमाणित तथा संस्थागत र व्यक्तिगत संरक्षक सिफारिस ।
- जीवितसँगको नाता प्रमाणित ।
- मृतकसँगको नाता प्रमाणित तथा सर्जमिन सिफारिस ।
- जीवित रहेको सिफारिस ।
- हकवाला वा हकदार प्रमाणित ।
- नामसारी गर्न सिफारिस ।
- जग्गाको हक सिफारिस ।
- उद्योग ठाउँसारी गर्न सिफारिस ।
- आधारभूत विद्यालय खोल्न सिफारिस ।
- जग्गा मूल्याकंन सिफारिस ।
- विद्यालयको कक्षा थप गर्न सिफारिस ।
- अशक्त, असहाय तथा अनाथको पालनपोषणका लागि सिफारिस ।
- वैवाहिक अंगीकृत नागरिकता सिफारिस ।
- आर्थिक अवस्था कमजोर वा सम्पन्न रहेको सम्बन्धी सिफारिस ।
- विद्यालय ठाउँसारी गर्न सिफारिस ।
- धारा तथा विद्युत जडानका लागि सिफारिस ।
- प्रचलित कानुनअनुसार प्रत्यायोजित अधिकारबमोजिमका अन्य सिफारिस वा प्रमाणित गर्ने काम
वडासदस्यका काम र अधिकार
वडाअध्यक्षको तुलनामा वडा सदस्यलाई भने ऐनले सिमित काम कर्तव्य अधिकार मात्र दिएको छ । स्थानीय शासन संचालन ऐन तथा प्रचलित अन्य कानुनअनुसार वडा सदस्यको काम कर्तव्य र अधिकार यस्ता छन् ।
- वडा समितिको बैठकमा भाग लिने
- वडाअध्यक्षले तोकेका अन्य काम गर्ने
- वडाअध्यक्ष देशबाहिर हुँदा वडाध्यक्षले तोकेका व्यक्तिले कार्यवाहक वडा अध्यक्ष भएर काम गर्ने
भूमिकाको खोजीमा वडा सदस्यहरु
संविधान र प्रचलित कानुनले अधिकारबिहीन बनाएको भन्दै वडा सदस्यहरु बल्ल एकीकृत रुपमा आवाज उठाउन थालेका छन् ।
बिहीबारबाट पोखरा महानगरपालिकाभित्रका वडा सदस्यहरू आफ्नो प्रभावकारी भूमिकाको माग गर्दै त्यसको खोजीमा जुटेका छन् । जनताबाट निर्वाचित भएर पनि कर्तव्य, अधिकारको प्रयोगसँगै प्रभावकारी भूमिका समेत पाउन नसकिएको भन्दै आफ्नो भूमिकालाई देखिने किसिमको बनाउन सदस्यहरूले पहल थालेका हुुन् ।
जनताको मतबाट निर्वाचित भएपछि अधिकांश स्थानमा गणपुरक मात्रै बन्नुपरेको भन्दै महानगरभित्रका वडा सदस्यहरू संगठित बन्दै गएको महानगरपालिका वडा नं २६ का वडा सदस्य सुदीपराज ढुुङ्गाना बताउँछन् ।
पहिलो चरणमा महानगरका केही वडा सदस्यहरू भेला भई आफ्ना अधिकार, कर्तव्य तथा भूमिकालगायतका विषयमा छलफल गरेको उनको भनाइ छ । दोस्रो चरणमा सबै वडा सदस्यलाई सहभागी गराएर बृहत छलफल गर्ने निर्णय उनीहरुले गरेका छन् ।
याे पनि पढ्नुहाेस्
यी हुन वडाबाटै पाइने ९३ थरी सेवा
