हाम्रा मूल्यहरूमा आएको परिवर्तन, अभिभावक प्रति हाम्रो सम्मानको गिरावट, र भविष्यको पुस्ताले कसरी आफ्नो पहिचान गुमाउँदैछ । हामी ६० देखि ९० वर्ष उमेर समूहका हाम्रा अभिभावकहरूलाई हेर्‍यौं भने, उनीहरू संसारकै सबैभन्दा भाग्यशाली पुस्ता हुन् । 

किनभने उनीहरूले त्यस्तो समयमा हुर्किए जब जीवन सरल थियो, मानवीय सम्बन्धहरू गहिरा थिए, र डिजिटल विकर्षणहरू थिएनन्। त्यो समय, जब उनीहरू कलेजमा थिए, मोबाइल फोन र सामाजिक सञ्जालको अस्तित्व नै थिएन। उनीहरू त्यस्तो संसारमा हुर्किएका थिए जहाँ परिवार र समाजबीच प्रत्यक्ष संवाद हुन्थ्यो, आत्मीयता थियो, र सम्बन्धहरूको मूल्य रहेको थियो ।

तर प्रविधिको विकाससँगै उनीहरूले आफूलाई समयानुकूल बनाउँदै लगे । आज उनीहरूले मोबाइल चलाउँछन्, भिडियो कल गर्छन्, अनलाइन गेम खेल्छन्, र डिजिटल दुनियाँमा आफूलाई ढाल्न सफल भएका छन्। उनीहरूले प्रविधि-पूर्व र प्रविधि-पछिको जीवन दुवै देख्न पाए । तर के हाम्रो पुस्ताले पनि यस्तै सौभाग्य पाउनेछ? म त्यसमा विश्वस्त छैन ।

नेपाल छोड्ने प्रवृत्ति र यसको असर

मैले भर्खरै नेपाल भ्रमण गर्दा एउटा गम्भीर परिवर्तन देखेँ। मेरा धेरै साथीहरू, जसले कुनै समय राम्रो व्यवसाय सञ्चालन गरेका थिए, अहिले संघर्षरत छन्। यसको प्रमुख कारण-नेपालबाट जनसंख्या विस्थापन।

हाम्रो पुस्ता कतारजस्ता देशहरूमा काम गर्न आएका थियौं तर कहिल्यै स्थायी बसोबासको सुविधा पाउन सकेनौं। तर अहिलेको पुस्ता युरोप, अमेरिका, क्यानडा, र अस्ट्रेलिया गएर केवल काम गर्न मात्र होइन, स्थायी रूपमा बसोबास गर्न थालेका छन् ।

उनीहरूका लागि नेपाल अब केवल बिदा मनाउने ठाउँ बन्दै गएको छ। केही वर्षमा एकपटक मात्र अभिभावकलाई भेट्न आउँछन्, आफ्नो सम्पत्ति बेचेर विदेशमा घर किन्छन्, र उतै आफ्नो भविष्य बनाउँछन् । तर यसको अर्थ के हो? यसको अर्थ, जब हामी सेवा निवृत्त भएर नेपाल फर्कन्छौं, हामी एक्लो हुनेछौं ।

भावी पुस्तासँगको सम्बन्धको टुटफुट

कल्पना गरौं, यदि म १५ वर्षपछि कतारबाट अवकाश लिएर नेपाल फर्कें भने, त्यो बेला मेरा धेरै प्रिय बाबु-आमा सायद यस संसारमा नहुन सक्छन् । मेरा छोराछोरी, जसले विदेशमा आफ्नो भविष्य बनाइसकेका हुनेछन्, वर्षमा एकपटक मात्र नेपाल आउनेछन् । मेरा नातिनातिनाहरू नेपाल आए पनि, उनीहरूले कहिल्यै मेरो बाल्यकालमा रहेको परिवारको आत्मीय सम्बन्ध महसुस गर्न सक्ने छैनन् ।

त्यो न्यानोपन, आत्मीयता, र गहिरो सम्बन्ध धीरे-धीरे हराउँदै जानेछ। हामीले जस्तो हाम्रा अभिभावकलाई माया र सम्मान गर्‍यौं, के हाम्रा सन्तानहरूले पनि त्यही माया र सम्मान हामीलाई गर्नेछन्? यसको कुनै ग्यारेन्टी छैन । किनभने संसार तीव्र गतिमा परिवर्तन भइरहेको छ, र तीमध्ये धेरै परिवर्तन नकारात्मक छन् ।

पश्चिमीकरणको प्रभाव र हाम्रो संस्कृतिको क्षय

हामी पश्चिमी जीवनशैली र संस्कृतिलाई यति छिटो अपनाइरहेका छौं कि आफ्नै परम्परा बिर्सिंदैछौं । हाम्रा छोराछोरी पश्चिमी चलचित्रहरू हेर्छन् । उनीहरूको बोल्ने शैली परिवर्तन भइसकेको छ। उनीहरूले पश्चिमी समाजको जीवनशैली अनुसरण गरिरहेका छन् ।

यो केवल फेसन वा मनोरञ्जनको कुरा होइन; यसले उनीहरूको सोच, हाम्रो प्रति उनीहरूको व्यवहार, र परिवारलाई दिने मूल्यमा समेत गहिरो असर पारिरहेको छ । यदि हामीले उनीहरूलाई हाम्रो संस्कृति, परम्परा, र जेष्ठ नागरिकप्रति सम्मान गर्न सिकाएनौं भने, यी मूल्यहरू चाँडै हराउनेछन् । नेपालमा अबको दुई पुस्तापछि, “नेपाली हो की होइन?” भनेर चिन्न डीएनए परीक्षण गर्नुपर्ने दिन आउन सक्छ!

नेपाल अब वृद्धाश्रमको देश बन्ने हो?

नेपालबाट युवा जनशक्ति बाहिरिँदै गएपछि, ६०-९० वर्षका वृद्धहरू नेपालमा मात्र रहनेछन्। हाम्रा छोराछोरी विदेशमै सेटल भइसकेपछि, हाम्रो हेरचाह गर्ने कोही हुनेछैन । त्यसपछि के हुन्छ?

हामीलाई केयरगिभर नर्स, ड्राइभर, अनि अन्य सेवाका लागि विदेशीहरूलाई नेपालमा ल्याउनुपर्ने अवस्था आउन सक्छ। हाम्रो देश “ओल्ड एज होम कन्ट्री” (वृद्धाश्रमहरूको देश) बन्ने खतरा छ।

त्यसैले, अबको आवश्यकता के हो? हाम्रो देशलाई सुसंस्कृत बनाउने, परम्परा बचाउने, र भविष्यका लागि सही बाटो कोर्ने डायनामिक लिडरहरू हामी स्वयं बन्नुपर्छ ! संतुलन आवश्यक छ-न आधुनिकता अस्वीकार, न आफ्नो पहिचान विस्मरण । संसारसँगै अगाडि बढ्नु अनिवार्य छ। हामीले प्रविधि, विज्ञान, र आधुनिकतालाई आत्मसात् गर्नुपर्छ । तर, त्यस क्रममा आफ्नो पहिचान गुमाउनु हुँदैन ।

हाम्रो जिम्मेवारी 

हाम्रो सन्तानलाई सफल करियर मात्र होइन, संस्कार, परिवारको मूल्य, र परम्पराको महत्वबारे शिक्षित गराउने र उनीहरूलाई नेपाली पहिचानका जरा बलियो बनाइदिने।

सफल जीवन भनेको केवल पैसा कमाउनु वा विदेशमा बस्नु मात्र होइन। सफल जीवन भनेको आफ्नो पहिचान जोगाउँदै प्रगतिको यात्रामा अघि बढ्नु हो।हाम्रो भविष्य हाम्रो संस्कार र पहिचान बचाउनमा निर्भर छ।

अब हामीले निर्णय गर्नुपर्नेछ

हामी केवल पश्चिमी संस्कृति पछ्याएर आफ्नो पहिचान मेटाउने कि हाम्रो परम्परा, मूल्य, र आत्मीयता जोगाएर अघि बढ्ने?

नेपालको उज्ज्वल भविष्य हाम्रो सोच, संस्कार, र नेतृत्व क्षमतामा निर्भर छ। समयमै चेतनशील बनौं, पहिचान जोगाऔं, र आफ्नो देशको भविष्य सुरक्षित गरौं!

लेखक गैरआवासीय नेपाली संघ, राष्ट्रिय समन्वय परिषद, कतारका प्रथम उपाध्यक्ष (श्रमिक विभाग संयोजक)  हुन्